Սեր, հարաբերություններ, ընտանիք
Ծերությունը Հայաստանում. Ալցհայմերի հիվանդության մարտահրավերները (մաս 3-րդ)
![Ծերությունը Հայաստանում. Ալցհայմերի հիվանդության մարտահրավերները (մաս 3-րդ) Ծերությունը Հայաստանում. Ալցհայմերի հիվանդության մարտահրավերները (մաս 3-րդ)](up/article/big/picture_19429.jpg)
«Մուրացան» համալսարանական հիվանդանոցի կայքում գովազդվում է ախտորոշման ծառայություններ իր՝ Երևանում գտնվող հիշողության խանգարման կենտրոնում: Սակայն կլինիկայի ներսում Ալցհայմերի հիվանդությամբ (դեմենցիայի` ձեռքբերովի թուլամտության ծանր տեսակ) տառապող մարդիկ ոչ մի տեղ չեն երևում:
Անցնելով մանկական բաժանմունքի անհրապույր միջանցքներով, որտեղ երեխաներին գրկած մայրերը հերթ են կանգնել կամ հենվել են մաշված բազկաթոռներին, հասնում ես «Մուրացան» հիվանդանոցի տնօրեն, բժիշկ Կամսար Բաբինյանի արևոտ գրասենյակ: «Այստեղ Ալցհայմերով տառապող հիվանդներ չունենք»,- ձեռքերը կողմ տարածելով ասում է նա:
Ակնհայտորեն, ոչ մի ուրիշ տեղ էլ չկան:
Թեև Ալցհայմերի հիվանդությամբ և թուլամտության այլ դրսևորումներով (այս հիվանդությունների ժամանակ մարդիկ կորցնում են հիշողությունը և աստիճանաբար դառնում անկարող՝ կատարելու անգամ առօրյա պարզագույն գործողություններ) Հայաստանում տառապում է 65-ն անց 20-30 հազար քաղաքացի՝ զարմանալիորեն դժվար է գտնել նման հիվանդներ և մասնագետներ:
«Խնդիրն այն է, որ մարդիկ կարծում են, թե [Ալցհայմերի հիվանդությունն] ամոթալի է, և չեն ցանկանում ամբողջ աշխարհին ցույց տալ իրենց ամոթը»,- ասում է բժիշկ, Երևանի պետական բժշկական համալսարանի նյարդաբանության ամբիոնի վարիչ Հովհաննես Մանվելյանը, որը հավանաբար Հայաստանում Ալցհայմերի հիվանդությամբ մասնագիտացած միակ նյարդաբանն է: Քանի որ ձեռքբերովի թուլամտությունը ծանր սոցիալական խարան է, ընտանիքները նախընտրում են թաքցնել իրենց անպատվությունը լռության քողի հետևում: Շատ հիվանդների համար սա նշանակում է ապրել փակ դռների հետևում:
Սակայն Երևանի կենտրոնում գտնվող թիվ 2 պոլիկլինիկայում Մանվելյանը փորձում է բարձրացնել խնդրի մասին իրազեկվածությունը: Սան Ֆրանցիսկոյում Կալիֆոռնիայի համալսարանում որոշ ժամանակ աշխատելուց հետո Հայաստան վերադառնալուց ի վեր, նրա խոսքով` որոշ առաջընթաց է նկատվում:
«Երբ 2006-ին ԱՄՆ-ից Հայաստան եկա, նույնիսկ Ալցհայմերի հիվանդություն ախտորոշում չունեինք,- ասում է Մանվելյանը: - Այս բոլոր դեպքերը ընկալվում էին որպես ծերունական նորմալ փոփոխություններ՝ սովորական գործունեության կազմալուծում, հիշողության թուլացում, դեպրեսիա»:
Թեթևակի կախ ընկած դռնով ընդարձակ իր գրասենյակում Մանվելյանը թեքվել է միջին տարիքի տղամարդու վրա, որը պառկել է մետաղական մահճակալին: Սպիտակ խալաթներով բժշկական համալսարանի մի խումբ ուսանողներ խմբվել են Մանվելյանի շուրջը՝ դիտելու, թե ինչպես է բժիշկը հետազոտում հիվանդի ռեֆլեքսները: Հիվանդի կինն անհանգիստ սպասում է մոտակայքում:
Կարճ խորհրդատվությունից հետո Մանվելյանը թփթփացնում է հիվանդի մեջքին, իսկ կինը ժպտում է և շարժվում դեպի դուռը:
Մանվելյանն ասում է, որ հիվանդության իրազեկումը մեծացել է բժիշկների շրջանում՝ շնորհիվ ընտանեկան բժիշկների համար կազմակերպված համալսարանական դասախոսությունների և ուսուցումների: Հայաստանում ընտանեկան բժիշկները առաջինն են զննում հիվանդին, ապա ուղարկում համապատասխան մասնագիտացմամբ բժշկի մոտ: «Երկար ժամանակ պահանջվեց` ապացուցելու, որ գործ ունենք հիվանդության հետ, և որքան վաղ ախտորոշվի, այնքան ավելի մեծ հաջողություններ կունենանք»,- ասում է Մանվելյանը:
Թեև Ալցհայմերն անբուժելի է, սակայն 2009-ից Հայաստանում հասանելի են ոչ հանրահայտ ֆիրմաների դեղամիջոցներ, որոնք ինչ-որ կերպ կարող են կասեցնել հիվանդության զարգացումը: «Ժամանակը թանկ է, իսկ գինը` ուղեղը»,- ասում է Մանվելյանը:
Նորաստեղծ Ալցհայմերի հայկական ասոցիացիայի նախագահ, պրոֆեսոր Միխայիլ Աղաջանովը նվազ լավատես է: Թեև Հայաստանը Ռուսաստանից հետո միակ ԱՊՀ հանրապետությունն է, որը 2010-ին միացել է Ալցհայմերի հիվանդության միջազգային (ADI) կազմակերպությանը, նա ասում է, որ երկիրը դեռ երկար ճանապարհ ունի անցնելու:
Աղաջանովի խոսքով՝ հիմնական խնդիրը այս հիվանդության հետ կապված աճող ծախսերն են: Յուրաքանչյուր հիվանդ իրականում պահանջում է առնվազն 10 մասնագետների ուշադրություն՝ սկսած հոգեբանից ու նյարդաբանից մինչև լոգոպեդ ու վերջացրած շուրջօրյա բուժքույրով: Բնականաբար, ընտանիքներից քչերն են ի վիճակի նման համակողմանի խնամք ապահովել: «Սա ծախսատար հիվանդություն է: Յուրաքանչյուր հիվանդի խնամքի համար տարեկան անհրաժեշտ է միջինը 18.000 դոլար»,- ասում է նա:
Խնդիրն ավելի է սրվում այս ոլորտում համապատասխան որակավորմամբ բժիշկների բացակայությամբ: Չի օգնում նաև այն փաստը, որ ավելի թիրախային և ագրեսիվ դեղորայքը, որ այսօր կիրառվում է Եվրոպայում և ԱՄՆ-ում, դժվար հասանելի է Հայաստանում: Խոսելով անարդյունավետ դեղորայքի մասին` Աղաջանովն ասում է. «Մենք ուղեղում արյան շրջանառությունը կարգավորող դեղամիջոցներ ենք օգտագործում: Երբ օտարերկրյա գործընկերներս գալիս են այցելության, իրենց հետ որպես նվեր դեղեր են բերում, բայց ոչ այնքան, որ բոլորին բավարարի»:
Թեև դեմենցիայից տառապող մարդկանց համար հատուկ մասնագիտացված հիվանդանոց բացելու նպատակ կա, նախագիծը կանգնել է:
«Առանց վարձատրության ոչ ոք չի աշխատի, իսկ մենք գումար չունենք»,- ասում է Աղաջանովը: Լոնդոնի Ալցհայմերով հիվանդների աջակցության միջազգային կենտրոնը պարբերաբար նվիրաբերում է 500-ական դոլար, բայց այդ չեկերը հազիվ են բավարարում հոգալու իրազեկման թերթիկների տպագրության և սեպտեմբերի 21-ին Ալցհայմերի համաշխարհային օրվա կապակցությամբ համաժողով կազմակերպելու ծախսերը:
- Ֆինանսավորում չունենք,- ասում է նա:
Երևանի գլխավոր փողոցներից մեկում գտնվող պիցցայանոցում նստած Սուրեն և Լիլիթ Սարյաններն իրենց սեփական մաշկի վրա են զգացել Ալցհայմերի կործանարար ազդեցությունը: Սուրենի մայրն ընդամենը 40-անց էր, երբ դեմեցիայի առաջին ախտանշանները սկսեցին ի հայտ գալ: Երիտասարդ ամուսինները դժբախտություն ունեցան անձամբ բախվելու առողջապահական համակարգի թերություններին:
«Հիվանդությունն ուշ ախտորոշվեց, որովհետև նա ամեն կերպ փորձում էր թաքցնել, որ շատ մոռացկոտ է դարձել,- պատմում է Սուրենը: - Շատ դժվար ժամանակներ էին, վերջում մանկամիտ էր դարձել, երեխայի պես էր պահում իրեն՝ տիկնիկով խաղում էր, կոնֆետ գողանում և մոռանում, թե ինչ էր ասել»:
Մեկ ամիս տարբեր անալիզներ հանձնելուց և բժիշկների հետ խորհրդակցելուց հետո մի նյարդաբան վերջնական ախտորոշումը տվեց՝ Ալցհայմերի հիվանդություն: Դրան հետևեց գրեթե մեկ տասնամյակ, երբ հիվանդության ախտանշանների և բուժման եղանակների մասին մասին տեղեկություններ էին որոնում համացանցում ու զուգահեռ տարբեր հիվանդանոցներ և հաստատություններ դիմում:
«Բժիշկները մեծ մասամբ ոչ մի կոնկրետ բան չէին ասում, և մենք չունեինք վստահություն, թե իրենք գիտեին՝ ի´նչ էին անում: Դեղեր էին դուրս գրում՝ լավացնելու գլխուղեղի արյան շրջանառությունը, ուրիշ ոչինչ»,- պատմում է Լիլիթը:
Հոգեբանական ծանրությունը հերիք չէր, խնամքի ծախսը շուտով ավելացավ՝ մի քանի անգամ գերազանցելով հիվանդի 40.000 դրամ (98 դրամ) կենսաթոշակը: Անգամ մոտ բարեկամների օգնությունը չէր օգնում փակելու հիվանդանոցում ստացիոնար խնամքի համար անհրաժեշտ օրական 15.000 դրամը (37 դոլար):
Ի վերջո, ընտանիքը խնամակալ վարձեց, առանց հատուկ որակավորման: Թանկ դեղորայքը, որ հաճախ Ռուսաստանից կամ Գերմանիայից էին պատվիրում, և խնամակալի ամսավճարը միասին կազմում էին ամսական 400-800 դոլար:
Ավելին, նրանց ընկերներն ու հարազատները նախատում էին խնամակալ վարձելու համար: «Մարդիկ ասում էին՝ ինչո՞ւ ինքներդ չեք խնամում: Չէին հասկանում, թե դա ի´նչ դժվար է, մեղադրում էին մեզ»,- պատմում է Լիլիթը:
Թեև Սուրենի 58-ամյա մայրը մահացել է այս տարվա փետրվարին, ընտանիքը չի մոռանում Ալցհայմերի սարսափելի պատկերը: «Երբ այս հիվանդության մասին տեղեկացանք, տեսանք նաև դրանով տառապող շատ շատերի»,- ասում է Լիլիթ Սարյանը՝ Նավթ արտահանող երկրների կազմակերպության հայաստանյան գրասենյակի մարդկային ռեսուրսների բաժնի վարիչը. «Որոշեցինք, որ մի օր հատուկ հիվանդանոց ենք բացելու նման հիվանդների համար, որպեսզի հարազատները չտանջեն նրանց»:
Սուրենը գլխով է անում՝ համաձայնելով: «Պիցցա Պեպինիոյի» տնօրեն, գործարար Սուրենն ասում է` այժմ ֆինանսավորում է փնտրում. «Հետո մի լավ տարածք կգտնենք մեծ բակով, որտեղ հիվանդները կարող են զբոսնել և ժամանակ անցկացնել: Չգիտեմ՝ ինչքանով կհաջողվի, բայց կանենք ամեն հնարավորը»:
Մի երկրում, որտեղ Ալցհայմերով հիվանդները և նրանց ընտանիքները դիմելու տեղ չունեն, անգամ փոքր քայլը լավ քայլ է դեպի առաջ:
![](images/calendar.png)
Կարդացեք նաև
![Կանանց հարաբերությունների խնդիրները տղամարդկանց հետ. urolog.am Կանանց հարաբերությունների խնդիրները տղամարդկանց հետ. urolog.am](up/article/small/file_63422_8741610.jpg)
Տղամարդկանց և կանանց հարաբերությունների դինամիկան մարդկության ամբողջ պատմության ընթացքում եղել է ինտրիգների, խոսակցությունների և քննարկումների առարկա...
![](images/calendar.png)
![Պլատոնական սեր Պլատոնական սեր](up/article/small/file_63372_2599202.jpg)
Հույն փիլիսոփա Պլատոնն իր «Սիմպոզիում» և «Ֆեդրոս» աշխատություններում քննարկել է սեռականության և սիրո փիլիսոփայությունը։ Փիլիսոփայական տեսանկյունից Պլատոնն ուսումնասիրել է մարդկային...
![](images/calendar.png)
![Համբույրի տեսակները. urolog.am Համբույրի տեսակները. urolog.am](up/article/small/file_61643_5977051.jpg)
Ըստ արտահայտած զգացմունքների համբույրը կարելի է բաժանել հետևյալ տեսակների.
Սիրո համբույր. արտահայտում է սիրահարների միջև սիրո և կրքի զգացումը: Սիրո համբույրները, որոնք...
![](images/calendar.png)
![Lավագույն զուգընկեր գտնելու գաղտնիքները Lավագույն զուգընկեր գտնելու գաղտնիքները](up/article/small/file_60849_5840488.jpg)
Շատ հաճախ ականատես ենք լինում սիրող զույգերի սիրային պատմության, երբ նրանք շատ սիրալիր ու համերաշխ են, ու հանկարծ սերն ավատրվում է բաժանումով կամ ամուսնալուծությամբ...
![](images/calendar.png)
![Անհավատարմության պատճառները. urolog.am Անհավատարմության պատճառները. urolog.am](up/article/small/file_60505_7684917.jpg)
Անհավատարմությունը (Infidelity) միշտ չէ, որ զույգերի վատ հարաբերությունների արդյունք է: Հաճախ անհավատարիմ տղամարդիկ իրենց կանանց համարում են գրավիչ ու ցանկալի։ Իսկ կանայք, սովորաբար...
![](images/calendar.png)
![Սեռական խանդ. urolog.am Սեռական խանդ. urolog.am](up/article/small/file_60352_9479384.jpg)
Սեռական խանդը ( Sexual jealousy) ճանաչողական, զգացմունքային և վարքային արձագանքն է զույգերի հարաբերությունների ենթադրյալ կամ իրական սպառնալիքի նկատմամբ: Այն կարող է լինել ահազանգ զույգերի մոտալուտ...
![](images/calendar.png)
![Ինչո՞ւ են զույգերը դադարում «սիրել» միմիանց. urolog.am Ինչո՞ւ են զույգերը դադարում «սիրել» միմիանց. urolog.am](up/article/small/file_60222_6511891.jpg)
Ինտիմ հարաբերությունների կամ սեքսի մասին խոսելը շատ հաճախ զույգերի համար բարդ ու ցավոտ խնդիր է: Զույգերը կարող են դադարեցնել սեռական հարաբերությունները անվստահության, հոգնածության, ձանձրույթի այլ պատճառներով...
![](images/calendar.png)
![Ո՞ր կանանց են ցանկանում տղամարդիկ.urolog.am Ո՞ր կանանց են ցանկանում տղամարդիկ.urolog.am](up/article/small/file_59475_8711275.jpg)
Շատ են այն հատկանիշները, որոնք տղամարդիկ ուզում են տեսնել կնոջ մեջ, սակայն նրանք ավելի շատ են ցանկանում այն կանանց, որոնք...
![](images/calendar.png)
![Ամուսնալուծության ֆիզիկական և հոգեբանական հետևանքները. urolog.am Ամուսնալուծության ֆիզիկական և հոգեբանական հետևանքները. urolog.am](up/article/small/file_58958_6310076.jpg)
Ամուսնալուծության հետևանքները կարող են լինել ինչպես ֆիզիկական, այնպես էլ` հոգեբանական: Առողջության վրա ամուսնալուծության հնարավոր ազդեցությունները տղամարդկանց և կանանց շրջանում տարբեր են...
![](images/calendar.png)
![Սեռական գրավչություն. urolog.am Սեռական գրավչություն. urolog.am](up/article/small/file_58625_3050714.jpg)
Սեռականությունը դա հակառակ սեռի նկատմամբ սեռական պահանջն է, իսկ սեռական գրավչությունն` այդ պահանջը բավարարելու միջոցը կամ ռազմավարությունն է։ Այդ «ռազմավարության» շնորհիվ մարդը...
![](images/calendar.png)
![Անսեքս ամուսնություն ( Sexless marriage). urolog.am Անսեքս ամուսնություն ( Sexless marriage). urolog.am](up/article/small/file_58004_2987570.jpg)
Գիտնականները հաստատում են, որ սեռական գոհունակությունն ունի շատ կարևոր դեր` զույգերի առողջ փոխհարաբերության համար։ Հետևաբար, զուգընկերոջ սեռական ցանկության անկումը կարող է վտանգել այդ հարաբերությանը...
![](images/calendar.png)
![Ամուսնական ադապտացիան և համատեղելիությունը՝ որպես ընտանիքի ամուր հիմք Ամուսնական ադապտացիան և համատեղելիությունը՝ որպես ընտանիքի ամուր հիմք](up/article/small/file_57469_7563186.jpg)
Ամուսնությունը տղամարդու և կնոջ հարաբերություններն են, ուր երկու կողմերի անկախությունը միատեսակ է, կախվածությունը՝ երկուստեք, իսկ պարտավորություններ`՛ փոխադարձ...
![](images/calendar.png)
![Հոր դերը երեխայի դաստիարակության հարցում. urolog.am Հոր դերը երեխայի դաստիարակության հարցում. urolog.am](up/article/small/file_55855_6741296.jpg)
Կյանքի առաջին տարում շատ կարևոր է հոր դերը երեխայի ֆիզիկական զարգացման և հիմնական շարժիչ հմտությունների ձևավորման մեջ: Որպես կանոն, հոր և երեխաների խաղերը տարբերվում են այն բանից, թե ինչպես է մայրը զվարճացնում իր փոքրիկներին...
![](images/calendar.png)
![Գիտնականները պարզել են, թե ինչու են խելացի մարդիկ դժվար սիրահարվում. mediamag.am Գիտնականները պարզել են, թե ինչու են խելացի մարդիկ դժվար սիրահարվում. mediamag.am](up/article/small/file_43728_9964749.jpg)
Mediamag.am-ը առաջարկում է հետաքրքիր մտորում, որը թույլ կտա մի նոր հայացք գցել սովորական դարձած իրերին։ Եվ այսպես, ինչո՞ւ է խելացի մարդկանց համար այդքան դժվար գտնել երկրորդ կեսին...
![](images/calendar.png)
![](images/white_bl.gif)
![](images/white_br.gif)
![](images/white_tr.gif)
![](images/white_tl.gif)
ԱՄԵՆԱԸՆԹԵՐՑՎԱԾ ՀՈԴՎԱԾՆԵՐԸ
-
Ժողովրդական դեղամիջոցներ
-
Հղիություն. 4-րդ ամիս
-
Հղիություն. 7-րդ ամիս
-
Կոճապղպեղ նույնն է՝ իմբիր, Ginger եւ Zingiber Officinale
-
Հղիություն. 6-րդ ամիս
-
«Արագիլ» հիմնադրամը ստեղծված է՝ օգնելու անպտղությամբ տառապող զույգերին. Կարինե Թոխունց
-
Հղիություն. 2-րդ ամիս
- 4-7 ամսական երեխաների սնուցումը
-
Ամուսնական առաջին գիշերը
-
Ընկերության մասին
-
Ինչպես ազատվել անցանկալի մազերից
-
Խնձորը` պզուկների դեմ. ազատվիր նրանցից 1 գիշերվա ընթացքում
-
Պարզվում է ապագա երեխայի սեռը կախված է մայրիկի սնունդից
-
Դդում
-
Կոճապղպեղ՝ նիհարելու համար (կոճապղպեղի թեյ)
-
Հիվանդություն, որը փոխում է մեր կյանքը` կրծագեղձի քաղցկեղ
-
Սեռական գրգռում
-
Արգանդի միոմա. նախանշանները, պատճառներն ու բուժումը
-
Երիցուկ դեղատնային - Ромашка аптечная - Matricaria chamomilla L.
-
Չիչխանի օգտակար հատկությունները
-
Քարավուզ (նույն ինքը՝ նեխուր)
-
Ինչպես ազատվել բերանի վատ հոտից`պարզ միջոց
-
Դիմակներ` մազերի համար
-
Հղիություն. 1-ին ամիս
-
Կրծքի ցավե՞ր ունեք. ինչ անել
-
Ընդհանուր տեղեկություններ մարմնի համակարգերի մասին
-
Ընտրություն ըստ հորոսկոպի
-
Հիվանդություն, որի համար պետք չէ ամաչել (թութք)
-
Հեշտոցային արտադրության պատճառները. մասնագետի անդրադարձը
- Բերանի խոռոչի լորձաթաղանթի ախտահարումը սովորական բշտախտի ժամանակ (սկիզբը` նախորդ համարում)
-
Հղիությունը և նախապատրաստվելը դրան
- Խոսենք այդ մասին. ձեռնաշարժություն
-
Երբ գլխացավն ախտանիշ է: Հանճարեղ և օժտված մարդկանց հիվանդություն
-
Լեղաքարային հիվանդություն. բուժման մեթոդները
-
Սեռական թուլության առաջին նախանշանները. news.am
-
Էկզեմայի տեսակները և բուժումը
-
Ուլտրաձայնային դոպլերոգրաֆիա (երկակի (դուպլեքս) անոթների)
-
ՈւՆԱԲԻ: Արևելյան բժշկության գաղտնիքները
-
Իրիդիոսքրինինգ
-
Գամմա-դանակը նշտարի փոխարեն